Βιογεωχημεία και νοόσφαιρα

Η θεωρία της ζωής ως γεωλογικής δύναμης και μάλιστα της πιο ισχυρής είναι ο σύγχρονος θεωρητικός πυρήνας της πλανητικής γεωλογίας και της αστροβιολογίας. Η εξέλιξη αυτού του φαινομένου μελετάται από τις βιογεωχημικές διαδικασίες που συγκροτήθηκαν σε ξεχωριστό κλάδο από τον Βλαντίμιρ Ιβάνοβιτς Βερνάντσκι (Vladimir Ivanovich Vernadsky (1863-1945)). Ο ίδιος θα ιδρύσει άλλους δυο επιστημονικούς κλάδους, την επιστήμη της βιόσφαιρας και τη ραδιογεωλογία. Ό,τι είναι η θεωρία του Δαρβίνου για την εξέλιξη των ειδών στον χρόνο, είναι η θεωρία του Βερνάντσκι για την εξέλιξη της πλανητικής ύλης στον χώρο (άβιας και έμβιας). Κανείς μέχρι τότε δεν είχε σκεφτεί να θεωρήσει τη ζωντανή ύλη ως πέτρωμα και συγκεκριμένα ως ένα πέτρωμα ενός ειδοποιού είδους. Αυτή η ιδέα θα βασιστεί στη θεωρία της εξέλιξης των στοιχείων σε πλανήτες, στον μεταμορφισμό των πετρωμάτων ως αιτίας δημιουργίας πλανητικής έμβιας ύλης μέσα σε βιόσφαιρες. Η ζωή με τη σειρά της παράγει γεωλογία. Δεν πρόκειται για μία επιπλέον γεωλογική δύναμη, αλλά για την κατεξοχήν γεωλογική δύναμη. Ο Βερνάντσκι συνδέει ευθέως την ύπαρξη ζωής με την θεμελιακή δισυμμετρία των Παστέρ-Κιουρί, την έλλειψη συμμετρίας μεταξύ δεξιόστροφων και αριστερόστροφων κρυσταλλικών δομών και επεκτείνει το κριτήριό του στη σχέση πρωτεϊνοσύνθεσης και κρυσταλλοποίησης. Καθώς κάθε δισυμμετρικό φαινόμενο έχει ως αιτία του μόνο άλλο δισυμμετρικό φαινόμενο, έπεται ότι η ζωή προέρχεται μόνο από ζωή (αρχή Ρέντι). Το αν αυτά τα κριτήρια ικανοποιούνται και από τους ιούς, είναι ένα ερευνητικό ζήτημα που εξετάζεται όχι μόνο βάσει των διακρίσεων μεταξύ έμβιας και άβιας ύλης, αλλά και στις σχέσεις κυτταρο-κεντρικής βιολογίας και εξω-κυτταρικής βιολογίας. Έτσι, ακόμη και αδιέξοδα της βιολογικής εξέλιξης επιλύονται ή τίθενται σε νέα βάση υπό το φως της θεωρίας της εξέλιξης των στοιχείων, της άβιας ύλης, της έμβιας ύλης και των πολλαπλών διαδοχικών βιοσφαιρών πάνω στον ίδιο πλανήτη. Η δραστηριότητα της ζωής και άρα και του κυρίαρχου είδους εντός της βιόσφαιρας, «ασκεί πίεση», κατά τον Βερνάντσκι, στο όλο σύστημα του πλανήτη, με αποτέλεσμα πιθανές καταστροφικές συνέπειες, τις οποίες βιώνει σήμερα η ανθρωπότητα με αυξανόμενο ρυθμό, ήδη μισό αιώνα μετά τη διατύπωση της θεωρίας του. Η θεωρία του περί νοόσφαιρας ως αποτελέσματος της εξέλιξης κεντρικών νευρικών συστημάτων που οδήγησαν στην κεφαλαιοποίηση, είναι μια θεωρία της συλλογικής συνείδησης της ανθρωπότητας που πρέπει να διακρίνεται από την πάντοτε υποδεέστερή της τεχνόσφαιρα.