Οι δρόμοι της σκέψης

Η εποχή μας αυτοστιγματίζεται για πολλά. Αν εντούτοις επιμένουμε ότι το ανθρώπινο είδος συνεχίζει την ελικοειδή εξέλιξή του, μια τουλάχιστον ενθάρρυνσή μας είναι ορατή: ποτέ το πρόβλημα της «συνείδησης» δεν είχε συγκεντρώσει τόση διεπιστημονική έρευνα, θεωρητικά και πειραματικά. Μια συμβολή επιδιώκει και η παρούσα μελέτη κάπως πρωτότυπα. «Οδός άνω κάτω μία», νύχτα και ημέρα το ίδιο, Άδης και Διόνυσος συμπίπτουν! Εύλογα ο λόγος του Ηράκλειτου παρέμεινε «σκοτενός». Παράδοξος λόγος, όμως 26 αιώνες μετά, η Φυσική εκθέτει παραδοξότητες, πειραματικά επιβεβαιωμένες, που επίσης «σημαίνουν» έναν κόσμο πιο παράδοξο και από ό,τι μπορούμε να φανταστούμε. Και όμως αγνοούμε τα «σημεία»! Λησμονημένη η στωική βεβαιότητα πως είναι αδύνατο να καταλάβουμε την ύπαρξή μας χωρίς γνώση του Κόσμου. Ακόμη χειρότερα, η βάναυση εξοικείωσή μας με τα προϊόντα των φυσικών επιστημών εξαφανίζει το «δέος», τον θαυμασμό για το μυστήριο του Κόσμου και του εαυτού μας. Η έρευνα αυτού του μυστήριου «εαυτού», της «συνείδησης», δεν θα ευοδωθεί όσο παραμελούνται δύο προϋποθέσεις: (1), Θεώρησή της ως φυσικό φαινόμενο, η ερμηνεία της με τους ίδιους τρόπους που ερμηνεύουν τη Φύση και (2), Ενιαία ερμηνεία «νόησης» και «βούλησης». Η αναγκαιότητα των δύο αυτών προϋποθέσεων μάς οδήγησε από μακρύ δρόμο στην ηρακλείτεια σκέψη: αποδοχή της παραδοξότητας της συνύπαρξης των εναντίων. Οδηγηθήκαμε έτσι σε ένα γεωμετρικό πρότυπο της συνείδησης ως εγκεφαλικών ενεργειών. Ως μοντέλο δεν είναι παρά μια ισχνή παρομοίωση ενός απίστευτα πολύπλοκου φαινομένου, εντούτοις ο αναγνώστης θα διαπιστώσει κάποιες σημαντικές νύξεις μιας βαθύτερης κατανόησής του. Αν τώρα κανείς κάπως προσκόπτει στη μαθηματική φοβία, για τη χρήση τους στον ποιητικό χώρο του συναισθήματος και της βούλησης, ας μην διαφεύγει πόσο τα Μαθηματικά στηρίζουν την όποια κατανόηση του Κόσμου, ενώ ο Υπολογισμός τον αλλάζει – και μάλιστα σήμερα όσο ποτέ.